O Φόβος, μια μαθημένη αντίδραση

O Φόβος, μια μαθημένη αντίδραση

Τι είναι ο φόβος;

Ο φόβος είναι, μαζί με τη χαρά, τη λύπη και τον θυμό, ένα από τα 4 βασικά συναισθήματα.

Ο φόβος είναι μία φυσιολογική αντίδραση του οργανισμού μας σε μια απειλή. Μας προειδοποιεί για κάποιον κίνδυνο. Σε όλους μας έχει τύχει να αντιμετωπίσουμε καταστάσεις που μας έχουν προκαλέσει φόβο. Ο οργανισμός μας, με αυτό τον τρόπο, δραστηριοποιείται για να μας βοηθήσει να ανταπεξέλθουμε σε αυτές τις εξωτερικές καταστάσεις. Αυτή η κινητοποίηση είναι γνωστή στην ψυχολογία ως αντίδραση "μάχης ή φυγής".

Δηλαδή, ενεργοποιείται το σώμα, τίθεται σε επιφυλακή, για να αμυνθεί.

- Είναι όλοι οι φόβοι ίδιοι;

Πέραν της φυσιολογικής αυτής αντίδρασης, υπάρχει και ο φόβος που προκαλείται μέσα από τη μάθηση. Για παράδειγμα, εάν, όταν ήμασταν μικροί, μας είχαν αναγκάσει να πέσουμε βίαια στη θάλασσα, χωρίς να ξέρουμε κολύμπι, τότε μπορεί ακόμα και στην ενήλικη ζωή μας, να φοβόμαστε τη θάλασσα, κάτι που για κάποιον άλλο μοιάζει παράλογο. Αυτό μας αποδεικνύει ότι ο φόβος που αισθανόμαστε τώρα είναι το αποτέλεσμα της σύνδεσης που έχει κάνει ο εγκέφαλός μας με το ερέθισμα που κάποτε μας είχε προκαλέσει φοβική αντίδραση (εξαρτημένη μάθηση). Γι΄αυτόν το λόγο, κάτι που για κάποιον είναι πολύ απειλητικό και προκαλεί έντονη αντίδραση, σε κάποιον άλλον μπορεί να μην προκαλεί καμία απολύτως αντίδραση.

Υπάρχουν και οι φόβοι που έχουν μεταβιβαστεί από γενιά σε γενιά ως μια συλλογική μάθηση , π.χ. ο φόβος για τα φίδια. Έτσι μπορεί κάποιος να έχει ζήσει μια ζωή στην πόλη και να μην έχει ποτέ του απειληθεί από φίδι, αλλά παρόλα αυτά να το φοβάται, επειδή έχει εγγραφεί στα γονίδιά του.

Ποιά είναι τα σημάδια του φόβου;

Οι επιπτώσεις του φόβου πάνω στο σώμα είναι σφίξιμο των μυών του προσώπου και του σώματος (που υποδηλώνει ότι ο οργανισμός βρίσκεται σε κίνδυνο), έντονη ταχυπαλμία, υπεραιμία, αυξημένη πίεση, εφίδρωση, παράλυση, αίσθημα ακινητοποίησης (παγώματος), ή, αντίθετα, ετοιμότητας για επείγουσα δράση κ.ά.

Μπορεί ο φόβος να οδηγήσει σε πανικό;

Ο πανικός είναι ένας πολύ έντονος φόβος, τον οποίο δεν μπορούμε να τον διαχειριστούμε. Είναι μια ακραία αντίδραση του οργανισμού σε μια υποτιθέμενη απειλή. Η απειλή αυτή ορίζεται υποκειμενικά από τον καθένα, ανάλογα με τις πεποιθήσεις του και τη δομή του χαρακτήρα του.

Πώς μπορούμε να διαχειριστούμε τον φόβο;

Για να αντιμετωπίσουμε τους ψυχολογικούς μας φόβους, χρειάζεται πρώτα απ'όλα να συνειδητοποιήσουμε και να  αποδεχτούμε την ύπαρξή τους. Ύστερα, μέσω της αυτοπαρατήρησης και με την βοήθεια ενός ειδικού στο χώρο της ψυχικής υγείας, να ανατρέξουμε στην χρονική στιγμή κατά την οποία συνέβησαν τα πρωταρχικά γεγονότα και, ξετυλίγοντας σιγά-σιγά το κουβάρι, να ανακαλύψουμε τη σύνδεση του τωρινού μας φόβου με αυτά.

Όσο περισσότερα γνωρίζουμε για το φόβο μας, τόσο αυτός συρρικνώνεται και διαλύεται.

Θεόφιλος Φούκης.

Copyright © 2012 Φούκης Θεόφιλος   Αll rights reserved