Πως μιλάμε στα παιδία για το θάνατο

Ο θάνατος αποτελεί αναμφισβήτητα ένα γεγονός το οποίο προκαλεί φόβο στον άνθρωπο, πόσο μάλλον σε ένα παιδί. Αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της ίδιας της ζωής.

Στην πραγματικότητα όμως τι είναι αυτό που πραγματικά φοβόμαστε; Πως φοβόμαστε το θάνατο όταν δεν γνωρίζουμε γι' αυτόν; Στην πραγματικότητα αυτό που φοβόμαστε δεν είναι ο θάνατος αυτός καθ' εαυτός, αλλά οι σκέψεις που συνδέονται με αυτόν. Αυτό που μας προκαλεί φόβο,είναι ο πόνος που συνοδεύει την απώλεια και κυρίως την απώλεια αγαπημένων προσώπων.

Ο θάνατος δεν κάνει διακρίσεις. Μπορεί να χτυπήσει την πόρτα στον παππού, στη γιαγιά, σε αδέλφια, σε φίλους σε οποιονδήποτε ανά πάσα στιγμή. Πολλοί γονείς από φόβο μήπως πληγώσουν το παιδί τους αποκρύπτουν το γεγονός ή το παρουσιάζουν σε αυτό με έναν τρόπο που για το παιδί δεν είναι ξεκάθαρο. Οι φράσεις του τύπου: «Τώρα ο παππούς είναι ένα αστεράκι στον ουρανό...», «Ο παππούς κοιμήθηκε...», «Η γιαγιά έφυγε πολύ μακριά και δεν θα την ξαναδείς...», το μόνο που μπορούν να κάνουν είναι να μπερδέψουν το μικρό παιδί. Αν για παράδειγμα πούμε στο παιδί «Ο παππούς κοιμήθηκε...», στο παιδί μπορεί να δημιουργηθούν λανθασμένες εντυπώσεις όπως ότι μετά από λίγο θα ξυπνήσει ή ότι κάθε φορά που κάποιος κοιμάται δεν θα ξυπνήσει ποτέ και θα φύγει έτσι για πάντα. Τα παραπάνω αποτελούν μια διαστρέβλωση της πραγματικότητας και μπερδεύουν το μικρό παιδί.

Πολύ συχνά εξαιτίας του θανάτου, τα παιδιά μπορεί να εμφανίσουν φοβίες, να έχουν δυσκολίες με τον ύπνο, έντονο κλάμα, να είναι θλιμμένο κα. Μπορεί επίσης να εμφανίσουν ψυχοσωματικά συμπτώματα όπως πόνο στην κοιλιά, δυσκοιλιότητα κα. Το πιο πιθανό είναι ότι τα συμπτώματα αυτά μετά από λίγο καιρό θα υποχωρήσουν, αρκεί το περιβάλλον του παιδιού να δράσει υποστηρικτικά.

Οι γονείς, προσπαθώντας να προστατεύσουν το παιδί από τον πόνο εξαιτίας της απώλειας, στην πραγματικότητα τον ενισχύουν. Αν δεν πενθήσουμε για την απώλεια, αυτή η λύπη μπορεί να μεγαλώσει και να μετατραπεί κάποια στιγμή σε κατάθλιψη. Εκφράσεις του τύπου "Μην κάνεις έτσι, θα το ξεπεράσεις με τον καιρό...», «Η ζωή συνεχίζεται...» δεν βοηθούν στο να δούμε κατάματα το θάνατο και να αποδεχτούμε την πραγματικότητα της απώλειας. Αντιθέτως, τον προστατεύουμε από το να βιώσει τα συναισθήματα της απώλειας δυσκολεύοντας έτσι παράλληλα τη διαδικασία.

Πολύ συχνά οι γονείς, αποφεύγουν να παίρνουν τα παιδιά μαζί τους σε τελετουργίες που σχετίζονται με το θάνατο, όπως είναι μια κηδεία, ένα μνημόσυνο, ακόμη και να πάνε στο κοιμητήριο με το παιδί τους. Αυτό δεν βοηθάει τα παιδιά να έρθουν σε επαφή με το θάνατο που αποτελεί φυσική εξέλιξη του κάθε ανθρώπου. Παρακάτω παρατίθενται ορισμένα χρήσιμα στοιχεία για τον τρόπο με τον οποίο οι γονείς μπορούν να μιλήσουν στο παιδί τους για το θάνατο.

Οι γονείς θα πρέπει να μην φοβούνται να χρησιμοποιήσουν φράσεις και λέξεις όπως «θάνατος», «πέθανε», «πεθαμένος». Είναι καλό, ανάλογα με την ηλικία του παιδιού, να του πούμε ποια είναι η πραγματικότητα χωρίς υπεκφυγές.

Ενοχές: Είναι σημαντικό οι γονείς να ξεκαθαρίσουν στον παιδί τους ότι αυτά δεν φέρουν καμία ευθύνη για το θάνατο του προσώπου, ακόμη κι αν αυτά κάποια στιγμή είχαν ευχηθεί να πεθάνει αυτό το πρόσωπο.

Ο θάνατος είναι μια μόνιμη κατάσταση που δεν έχει γυρισμό και αυτό θα πρέπει να το γνωρίζουν τα παιδιά.

Να επιτρέπουμε στο παιδί μας, ανάλογα με την ηλικία του, να συμμετέχει στις τελετουργίες που συνδέονται με το θάνατο, σεβόμενο βέβαια και την επιθυμία του ιδίου.

Να επιτρέπουμε στον εαυτό μας να πενθήσουμε για το χαμό του αγαπημένου μας προσώπου. Δεν υπάρχει τίποτα πιο υγιές από το ερχόμαστε σε επαφή με το συναίσθημά μας. Με τον τρόπο αυτό επιτρέπουμε και στο παιδί μας να κάνει το ίδιο.

Δώστε στα παιδιά σας να καταλάβουν ότι ακόμη και αν πέθανε κάποιο αγαπημένο πρόσωπο, αυτό θα συνεχίζει να βρίσκεται μέσα μας, στην καρδιά μας.

Σε κάθε περίπτωση αυτό που απαιτείται είναι η εξοικείωση του ίδιου του γονέα με την ιδέα του θανάτου. Είναι ευκαιρία να κατανοήσουμε ότι κάθε απώλεια, μικρή ή μεγάλη στη ζωή είναι μια ευκαιρία να έρθουμε σε επαφή με τα συναισθήματά μας, να εκτιμήσουμε τη ζωή, την αξία και τη μοναδικότητα της κάθε στιγμής. Αυτό είναι το μήνυμα που θα πρέπει να περάσουμε και στα παιδιά μας.