Το στρες στην εφηβεία

Το στρες αποτελεί μία από τις συχνότερα αναφερόμενες έννοιες στη σύγχρονη παθολογία αλλά και στην ανθρώπινη καθημερινότητα. Αν και συχνά επικρατεί η αντίληψη ότι τα παιδιά ζουν σε έναν ανέμελο κόσμο, χωρίς καμία ανησυχία και στρες, η πραγματικότητα φαίνεται να είναι διαφορετική. Το στρες επηρεάζει το σύνολο του κύκλου της ανθρώπινης ζωής, χωρίς να αποτελούν εξαίρεση φυσικά τα παιδιά και οι έφηβοι.

Η εφηβεία μπορεί να χαρακτηριστεί από τις πλέον στρεσογόνες περιόδους στη ζωή του ατόμου, καθώς την περίοδο αυτή πραγματοποιούνται σημαντικότατες αλλαγές τόσο στο σώμα, όσο και στην προσωπικότητα του, καθώς διανύει τη μεταβατική φάση από την παιδική ηλικία στην ενήλικη ζωή. Οι έφηβοι βρίσκονται σε μία προσπάθεια να κατανοήσουν τις έντονες αλλαγές που βιώνουν (στο σώμα, στη σκέψη, στο συναίσθημα, στη συμπεριφορά, στη σχέση τους με το άλλο φύλο κα) και να διαμορφώσουν τη νέα τους ταυτότητα. Ταυτόχρονα, είναι μία περίοδος στην οποία αυξάνονται οι ευθύνες, οι ελευθερίες, αλλά και οι υποχρεώσεις. Οι πηγέςτου στρες στην εφηβεία εντοπίζονται στο σχολικό και οικογενειακό περιβάλλον, στις σχέσεις του εφήβου με τους συνομηλίκους του και στις εσωτερικές του συγκρούσεις. Συχνά θέματα που προκαλούν στρες στον έφηβο είναι τα εξής: πιέσεις των συνομηλίκων, πιθανή ασθένεια στην οικογένεια ή τον ίδιο, κρίση/ εντάσεις στην οικογένεια, πιθανό διαζύγιο, ανεργία/ απόλυση γονέα, μετάθεση και αλλαγή σχολικού περιβάλλοντος, επιδόσεις στο σχολείο, είσοδος στο Πανεπιστήμιο, θέματα αυτοεκτίμησης (αίσθημα ανεπάρκειας- κατωτερότητας), σεξουαλικός προσανατολισμός και έναρξη ερωτικών σχέσεων, λανθασμένος τρόπος με τον οποίο αντιλαμβάνονται τον εαυτό τους κα.

                           Χαρακτηριστικά των εφήβων που βιώνουν στρες:

• Επαναστατική συμπεριφορά στο σχολείο και στο σπίτι (εριστική συμπεριφορά, άρνηση συνεργασίας).
• Αδιαφορία για το σχολείο (δυσκολίες στη συγκέντρωση, μείωση επίδοσης, συχνές απουσίες κα.).
• Αλλαγές στις συνήθειες του ύπνου και του φαγητού (πχ. αυξημένος ύπνος ή λίγες ώρες ύπνου, μειωμένη διάθεση για φαγητό με συνακόλουθη απώλεια κιλών/ αύξηση της όρεξης κα.).
• Οργανικά συμπτώματα (πχ. στομαχόπονοι, πονοκέφαλοι κα.).
• Αντικοινωνική συμπεριφορά (κλοπές, βανδαλισμοί, ψέματα, χρήση ουσιών, εμπλοκή με το νόμο κα.).
• Απώλεια ενδιαφέροντος για δραστηριότητες που παλιότερα προκαλούσαν ενδιαφέρον.
• Μοναξιά, απομόνωση, καταθλιπτική διάθεση (πεσμένη διάθεση, αρνητικές σκέψεις).
• Ενθάρρυνση προκειμένου να μάθουν να εξωτερικεύουν τα συναισθήματά τους.
• Σταθείτε δίπλα στον έφηβο, ακούστε τον, χωρίς να μειώνετε τη σοβαρότητα του προβλήματός του.
• Να έχετε ρεαλιστικές προσδοκίες από το παιδί σας. Είναι σημαντικό να έχετε ένα ευτυχισμένο παιδί και όχι ενδεχομένως ένα παιδί που είναι άριστος μαθητής.
• Φροντίστε την οργάνωση και τη σταθερότητα της οικογενειακής ζωής.
• Καλλιεργείστε την επικοινωνία και τη μεταξύ σας ουσιαστική σχέση.
• Ενθαρρύνετε τον έφηβο να συμμετέχει σε αθλητικές και άλλες καλλιτεχνικές- κοινωνικές δραστηριότητες που έχει επιλέξει και του προσφέρουν χαρά και ευχαρίστηση.
• Αναζητήστε τη βοήθεια κάποιου επαγγελματία ψυχικής υγείας προκειμένου να σας βοηθήσει να διαχειριστείτε τη σχέση σας με το παιδί σας αλλά και τις δικές σας δυσκολίες.
• Συνεργαστείτε με το σχολείο του παιδιού σας (καθηγητές/ διεύθυνση σχολείου) και αντλήστε τις πληροφορίες που χρειάζονται για το πώς συμπεριφέρεται το παιδί στο χώρο του σχολείου (επίδοση, συγκέντρωση στην τάξη, σχέση με φίλους, συμπεριφορά του κα.).

                            Διαχείριση του Στρες στην Εφηβεία

 Πολύ σημαντικό ρόλο στη διαχείριση του στρες των εφήβων διαδραματίζει το περιβάλλον στο οποίο κινούνται, δηλαδή η οικογένεια και το σχολείο. Οι γονείς και οι εκπαιδευτικοί μπορούν να συμπαρασταθούν στους εφήβους και να τους βοηθήσουν να διαχειριστούν ευκολότερα το στρες που αντιμετωπίζουν. Πολύ συχνά το στρες στην εφηβική ηλικία, οδηγεί σε κατάχρηση ουσιών (κάπνισμα, αλκοόλ, ναρκωτικές ουσίες, σκευάσματα που αυξάνουν τις επιδόσεις κα.) και ενδεχομένως και σε αυτοκαταστροφική συμπεριφορά. Σημαντικό ρόλο διαδραματίζει η ενίσχυση της αυτοεκτίμησης, η ύπαρξη κοινωνικού υποστηρικτικού δικτύου, η σχέση με τους συνομηλίκους, η σωματική άσκηση κα.

Οι γονείς και το ευρύτερο κοινωνικό περιβάλλον θα μπορούσαν να βοηθήσουν με τους ακόλουθους τρόπους:

• Ενθάρρυνση προκειμένου να μάθουν να εξωτερικεύουν τα συναισθήματά τους.
• Σταθείτε δίπλα στον έφηβο, ακούστε τον, χωρίς να μειώνετε τη σοβαρότητα του προβλήματός του.
• Να έχετε ρεαλιστικές προσδοκίες από το παιδί σας. Είναι σημαντικό να έχετε ένα ευτυχισμένο παιδί και όχι ενδεχομένως ένα παιδί που είναι άριστος μαθητής.
• Φροντίστε την οργάνωση και τη σταθερότητα της οικογενειακής ζωής.
• Καλλιεργείστε την επικοινωνία και τη μεταξύ σας ουσιαστική σχέση.
• Ενθαρρύνετε τον έφηβο να συμμετέχει σε αθλητικές και άλλες καλλιτεχνικές- κοινωνικές δραστηριότητες που έχει επιλέξει και του προσφέρουν χαρά και ευχαρίστηση.
• Αναζητήστε τη βοήθεια κάποιου επαγγελματία ψυχικής υγείας προκειμένου να σας βοηθήσει να διαχειριστείτε τη σχέση σας με το παιδί σας αλλά και τις δικές σας δυσκολίες.
• Συνεργαστείτε με το σχολείο του παιδιού σας (καθηγητές/ διεύθυνση σχολείου) και αντλήστε τις πληροφορίες που χρειάζονται για το πώς συμπεριφέρεται το παιδί στο χώρο του σχολείου (επίδοση, συγκέντρωση στην τάξη, σχέση με φίλους, συμπεριφορά του κα.).