Μυστικά και ψέματα

Αλήθεια, πόσα ψέματα έχει πει ο καθένας μας στη ζωή του; Τόσο στους άλλους ,όσο και στον εαυτό του; Και πόσα από αυτά μας γλύτωσαν από μια δύσκολη κατάσταση και έσωσαν κάποια σχέση μας ,αλλά και πόσα από αυτά μας βάρυναν μετά με τύψεις κι ενοχές;

Το ψέμα έχει το χαρακτήρα του μυστικού. Είναι κάτι ,κρυφό, που ουσιαστικά μόνο εμείς το ξέρουμε, μέχρι να αποκαλυφθεί ή να το αποκαλύψουμε εμείς οι ίδιοι. Το μυστικό επίσης είναι κάτι ιερό. Έτσι, λοιπόν, και το ψέμα επιστρατεύεται ,προκειμένου να διαφυλάξει κάτι δικό μας που το θεωρούμε ιερό: μια σχέση, μια ιδέα, ένας άνθρωπος ή μια ομάδα ανθρώπων, την υπόληψή μας, την υπερηφάνεια μας, την αυτοεκτίμησή μας κ.α.

Στην απλή καθημερινότητά μας, τα ψεύδη είναι πολλές φορές μια αναγκαία συνθήκη, που απορρέουν από την αντίληψη ότι εμείς είμαστε ξεχωριστοί από τους άλλους. Άλλωστε κι εξελικτικά, αν το δει κανείς, από τη στιγμή που διαμορφώνεται το «ΕΓΩ» του ανθρώπου, στην ηλικία περίπου των 5 ετών, το παιδί αισθάνεται και αντιλαμβάνεται τον εαυτό του ως μια ξεχωριστή οντότητα και ατομικότητα. Τότε αρχίζει να καταλαβαίνει πως μπορεί να διαχωρίσει το «έξω» από το «μέσα» και να κρατήσει κρυφές τις διαθέσεις και προθέσεις του από τους γύρω του, προκειμένου να κρατήσει μια ισορροπία ανάμεσα στις δικές του ορέξεις και τις επιταγές του περιβάλλοντος.

Συνειδητοποιεί πως το ψέμα το προφυλάσσει πολλές φορές από την τιμωρία που επισύρει μια ανεπιθύμητη πράξη του. Π.χ. όταν ρωτάνε οι γονείς «ποιος το έκανε αυτό;» και άλλα παρόμοια, η άμεση αντίδραση του παιδιού να πει την αλήθεια, όπως «εγώ το έκανα», συνήθως αντί να επιβραβεύεται, οδηγεί στην τιμωρία και την απόρριψη. Έτσι, το ψέμα βοηθά στη διατήρηση της αυτοεκτίμησής μας απέναντι σε μια πιθανή αποδοκιμασία του περιβάλλοντος. Επίσης, μαθαίνουμε να ψευδόμαστε ,προκειμένου να αποκτήσουμε την εύνοια, καθώς και ορισμένα προνόμια, μια θέση, το ενδιαφέρον, την προσοχή κ.τ.λ. αλλά και προκειμένου να βγάλουμε κάποιο νόημα από κάτι που δεν μπορούμε εύκολα να καταλάβουμε και να εξηγήσουμε, όπως με την επινόηση φανταστικών ιστοριών κ.α., αλλά και για να καλύψουμε ψυχολογικά ελλείμματα, όπως γίνεται με τον «φανταστικό» φίλο κάποιων παιδιών κ.α.

Κι έτσι αρχίζει να αναδύεται και να διαμορφώνεται ο ψευδής ή αλλιώς «πλαστός εαυτός», που αντιδιαστέλλεται με τον αληθινό, «αυθεντικό εαυτό». Ο πρώτος είναι αυτός που επιτρέπουμε να φανεί στους άλλους, ο κοινωνικός, συμβατικός δηλαδή εαυτός , ενώ ο άλλος είναι ο βαθύτερος εαυτός μας, που πολλές φορές τον κρατάμε κρυφό ακόμα και από εμάς τους ίδιους.

Έτσι κρατάμε μυστικά και ψέματα αλλά και από τον ίδιο μας τον εαυτό. Τα γεγονότα που μας δυσαρεστούν, οι πράξεις ανθρώπων που μας πληγώνουν, τα χαρακτηριστικά μας που μας ενοχλούν, όλα αυτά μπορούν να αφαιρεθούν από τη συνείδησή μας και να τα καταχωνιάσουμε στην αποθήκη του ασυνειδήτου μας, για να κρατηθούμε αλώβητοι ψυχολογικά από τις ενοχλητικές και θλιβερές συνέπειές τους. Με αυτόν τον τρόπο διαμορφώνονται οι ψυχολογικές μας άμυνες. Ωστόσο, οι καταστάσεις αυτές εξακολουθούν να βρίσκονται σε λανθάνουσα μορφή μέσα μας και με την κατάλληλη αφορμή μπορεί να αναδυθούν και να εκφραστούν, χωρίς να ξέρουμε πώς και γιατί.

Έτσι ο πλαστός εαυτός μας και οι άμυνες , μας προφυλάσσουν τόσο από τις «επιθέσεις» των απαιτήσεων και εισβολών του περιβάλλοντος ,όσο και από την ανάδυση του εσώτερου ασυνείδητου μας υλικού.

Όμως πόσο ελεύθεροι κι αληθινοί κι ευτυχισμένοι μπορούμε να είμαστε, όταν μας κρατούν αγκυροβολημένους οι ψευδείς μας εντυπώσεις για εμάς; Και πόσο ανοιχτές, υποστηρικτικές και δημιουργικές μπορούν να είναι οι σχέσεις μας, όταν βάζουμε το προσωπείο του πλαστού εαυτού συνέχεια ως τοίχο ανάμεσά μας;

Αυτά είναι ερωτήματα που χρειάζεται να τα αναρωτηθεί ο καθένας μας και να πάρει το θάρρος της ευθύνης της προσωπικής του επιλογής.

Τα ψέματα σώζουν βραχυπρόθεσμα αλλά καταπιέζουν και περιορίζουν μακροπρόθεσμα.

Ας μάθουμε να είμαστε ευέλικτοι και να βάζουμε τη σωστή και υγιή αναλογία ψεύδους και αλήθειας στη ζωή μας, με γνώμονα το δικό μας καλό αλλά και των άλλων, γιατί όλοι είμαστε συγκοινωνούντα δοχεία και αλληλοεπηρεαζόμαστε.

«Δεν ζούμε μόνοι.

Είμαστε μέλη ενός σώματος.

Είμαστε υπεύθυνοι ο ένας για τον άλλον.

Το καλό ή το κακό που θα κάνει κάποιος έχει συνέπειες σε όλους.»