Ο κάθε άνθρωπος βιώνει τη διαδικασία του πένθους με τον δικό του ξεχωριστό τρόπο και δεν υπάρχουν σωστοί και λανθασμένοι τρόποι να το βιώσει κάνεις. Ωστόσο, η φυσιολογική πορεία είναι μέσα από 5 στάδια, που η διάρκεια και η έντασή τους εξαρτάται από την ιδιοσυγκρασία, την προσωπικότητα, τις πεποιθήσεις, την ιστορία, καθώς και την ψυχική κατάσταση και τα κοινωνικά ερείσματα του κάθε ανθρώπου .
Τα 5 στάδια του πένθους είναι τα εξής:
Άρνηση, θυμός, διακανονισμός, κατάθλιψη, αποδοχή.
Η άρνηση είναι το πρώτο στάδιο και αποδίδεται συνοπτικά με την φράση : «αποκλείεται να συμβαίνει αυτό σε μένα!». Τα συναισθήματα που κυριαρχούν είναι σοκ και φόβος αποπροσανατολισμού και εγκατάλειψης. Σου είναι δύσκολο να πιστέψεις αυτό που συνέβη, αρνείσαι να έρθεις σε επαφή με την πραγματικότητα, κυριαρχεί η σύγχυση και η αποφυγή βίωσης έντονων συναισθημάτων.
Ο θυμός είναι το δεύτερο στάδιο, και βγαίνει η αγανάκτηση με τη μορφή κατηγορίας προς τους άλλους, προς εξωγενείς παράγοντες ή και τον εαυτό μας. Εκφράζεται με φράσεις όπως «πώς τόλμησες να αφήσεις να συμβεί αυτό;» ή «γιατί να συμβεί αυτό σε μένα!».
Μετά το θυμό έρχεται το στάδιο του διακανονισμού. Σε αυτό προσπαθούμε να ξεφύγουμε από την κατάσταση, ή να ελαχιστοποιήσουμε την απώλεια, διαπραγματευόμενοι με μια αόρατη αρχή ή με το περιβάλλον μας, ώστε και με κάποια «ανταλλάγματα» να μπορούμε να προλάβουμε κάποιες εξελίξεις. Εδώ γίνεται η περισυλλογή με τον εαυτό μας για τη μέχρι τώρα πορεία του, για τα αίτια της τωρινής κατάστασης και για την καλύτερη αξιοποίηση των διαθέσιμων μέσων δράσης και αποθεμάτων, υλικών, ψυχικών και κοινωνικών.
Στη συνέχεια έρχεται το στάδιο της κατάθλιψης, όπου υπάρχει θλίψη για την κατάσταση στην οποία βρισκόμαστε, για αυτά που έχουμε να αντιμετωπίσουμε, για την αιφνίδια αλλαγή που βιώνουμε. Νιώθουμε την υπαρκτή ή επικείμενη απώλεια, στενοχωριόμαστε και, ανάλογα με το πώς δρούμε, είναι δυνατόν να παρουσιάσουμε αισθήματα αβοηθησίας, κενότητας, ενοχής, μεγάλης θλίψης ή απελπισίας, ματαιότητας, ή ακόμα και παραίτησης: «όλα είναι μάταια, δεν υπάρχει νόημα να συνεχίσουμε».
Το τελικό στάδιο είναι η αποδοχή, όπου, έχοντας περάσει από τα προηγούμενα στάδια, έχοντας αποδεχθεί το γεγονός κι έχοντας κάνει τον απολογισμό και σταθμίσει τις παραμέτρους, πλέον αποκτούμε και θετική στάση ζωής και χαράζουμε με τα καινούργια δεδομένα μια πορεία δράσης με την καλύτερη αξιοποίηση των δεδομένων μας και των κοινωνικών στηριγμάτων: «είμαι έτοιμος τώρα να δω αυτό που συνέβη και να μιλήσω γι'αυτό».
Άρα το πένθος, όταν βιώνεται σε όλη του την πορεία, ανοίγει την πύλη για το νέο, μας προσφέρει δύναμη και συνειδητοποίηση, εμβαθύνει την αυτογνωσία μας και αποτελεί ευκαιρία για επαναπροσανατολισμό των αξιών και των στόχων μας. Μας κάνει να καταλάβουμε τι αξίζει και τι μας κάνει δημιουργικούς και αφυπνίζει δυνάμεις που μπορεί να ήταν σε λήθαργο.
